Dichter, schrijver en essayist

BOVENDIEN

2024

  •  Recensie

In de boekenlijst van 2023 in De Standaard van 30-12-2023 schrijft redacteur Peter Jacobs over ‘Welke zin is blijven hangen? ‘: “Het is een vlakte waar geen moeders wonen.” Wat een prachtige intrigerende titel voor een boek … die regel uit het gedicht “Winter te Schilde” op de kaft klinkt als een klok.

2023

  • De Boekpresentatie 30 september 2023 van de monografie: Het is een vlakte waar geen moeders wonen ;  op zoek naar Maurice Gilliams. De tekst van de lezing over Gilliams’ vrienden – ook Olivier Bloem en Emiel Bernaerts – gezondheid en de vrouwen in zijn leven, kunt u opvragen: kleiss1900@gmail.com
  • Uitgever en biograaf Wim Hazeu zegt over het boek: ‘ Een heerlijk bladerboek met tal van nieuwtjes’. En antiquaar Peter Everaers schrijft: ‘Ben volop in je boek bezig; voor speurders een genot!’ Huguette Vanagt: ‘Literaire archeologie’. 
  • In het decembernummer van tijdschrift De Auteur van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen een recensie over het boek: https://deboekhouding.blogspot.com/

2022

  • Op zijn website Schrijversinfo heeft Mats Beek uit Veenendaal de bi(bli)ografie over Gilliams toegevoegd:
    Maurice Gilliams – Bi(bli)ografie (schrijversinfo.nl)
  • De biografie is op 7 september gepresenteerd in het Letterenhuis te Antwerpen.

2021

  • De Stichting Vita Brevis, het Letterenhuis en DW B nodigen u van harte uit voor een feestelijke literaire avond, gewijd aan schrijver Maurice Gilliams. In het Letterenhuis op dinsdagavond 7 december.
  • De biografie van Chris Ceustermans over Emmanuel de Bom De man die van mensen hield, werd 30 september gepresenteerd in de Nottebohmzaal te Antwerpen. De vriendschap tussen de Bom en Gilliams wordt door de biograaf goed besproken. 
  • Twee dichters hebben zich laten inspireren door Maurice Gilliams en tonen dat in hun laatste bundel: Francis De Preter in ‘Kleefkruid’ met de eerste regel Sinds jaren achtervolgen mij gejaagd en Paul Bezembinder in ‘Parkzicht” met Gedroomd geluk.

2020

  • 28 september op FB van Letterenhuis:  ‘Elias’ van Maurice Gilliams is een van de werken in de nieuwe literaire canon van 2020, een echte klassieker uit onze literatuurgeschiedenis. Het handschrift werd verloren gewaand. In 2013 dook het plots op en werd het toegevoegd aan de collectie van het Letterenhuis. Het handschrift is zeer uitzonderlijk omdat Gilliams erg bezig was met het beeld dat hij van zijn schrijverschap aan het nageslacht wilde overleveren. Kladjes die aan zijn gedichten en romans voorafgingen, vond hij niet belangrijk.Lees over dit handschrift en andere belangrijke archiefstukken van Maurice Gilliams in onze reeks ‘Schrappen en Schaven’. https://www.letterenhuis.be/schrappen-en-schaven en https://www.letterenhuis.be/nl/elias
  • Dit jaar 120 jaar geleden werd Maurice Gilliams geboren. In 1980, twee jaar voor zijn dood, weet journalist Cas Goossens hem te strikken voor een telefonisch interview: https://klara.be/de-canon-33-elias-het-gevecht-met-de-nachtegalen-van-maurice-gilliams-archieffragment-0?fbclid=IwAR3_5VIvkE5ml00t-Qgn8p2JLkC67klfCIia92z55KjyCadSMv__N3OIAy4
  • 26 juni; de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL) met de steun van Literatuur Vlaanderen (v/h VFL), presenteren de geactualiseerde canon van de Nederlandstalige literatuur. Maurice Gilliams’ maakt er met zijn debuut Elias of het gevecht met de nachtegalen deel van uit. De lijst is te vinden op: literairecanon.be
  • Jaarwisseling 2019/2020. In Winter te Anwerpen (p.24) bekruipt Elias – in de Kruidtuin – een gevoel van angst. Het inspireerde Bert Bevers, zelf een frequent bezoeker van deze stadsoase, tot een gedicht:
    Het heuveltje van Gilliams
    Uit het sprokkelhout van de herinnering nadert
    hij na jaren het heuveltje waar het kreupelhout
    dreigde weer, waar een mufriekende foefeling te
    ritselen hangt. Hij was er bang. Waar is van sterre
    der zee het licht, de weg? O reinste der schepselen.

2019

  • Stadsdichter Maud Vanhauwaert gaat in de nieuwe ATV-reeks Vers geplakt op zoek naar sporen van tien overleden dichters in Antwerpen. Met hun versregels maakt ze een nieuw stadsgedicht.

    Op 10 november Maurice Gilliams in Den Botaniek: https://www.letterenhuis.be/nl/vers-geplakt
  • Een heel semester lezen en bespreken twintig studenten van de KU-Leuven, iedere week een hoofdstuk uit Elias. 
De colleges worden gevolgd bij professor Dirk De Geest.
- En leerlingen van de Kunsthumaniora in Antwerpen maken van het gedicht Elegie met de eerste regel Zondag op het land, een vertaling naar ruimtelijk werk, foto’s en tekeningen. Hun leraar is Filip Verreyke. In december ronden zij het project af.
  • Vrijdagavond 30 augustus een literaire avond in Berchem, thuis bij prof. van Peer. De bijdrage van Hans Kleiss: een lezing waarvan het eerste deel over de levensloop van Maurice Gilliams zal gaan; het tweede titel is getiteld: ‘Hoe wordt men dichter’.
  • Een eeuw dichter. Het eerste gedicht dat Maurice Gilliams toeliet tot zijn definitieve keuze Verzamelde Gedichten is Sonnet uit 1919 uit de reeks Het werk der leerjaren. De oerversie is te lezen in de bundel De dichter en zijn schaduw gedichtenreeks Een jong reiziger.

2018

  • Zondag 16 december leest Josse de Pauw uit het werk van Maurice Gilliams en zal biografe Annette Portegies ingaan op de jeugdjaren van de schrijver. Locatie: Huis van Herman Teirlinck te Beersel.
  • Zondag 29 juli Theater aan Zee te Oostende: De Leesclub en de voorstelling van het boek Elias of het gevecht met de nachtegalen: http://theateraanzee.be/programma/2018-07-29
  • Dit interview van 70 jaar geleden
 staat in weekblad Ons Volk. Maurice Gilliams is er dus 48 jaar.
We zien hem thuis in de Lange 
Nieuwstraat.
    De redactie gebruikt in de kop
 van het artikel de vernederlandste
 voornaam: Maurits.

     

     

  • De veelbelovende dichter en auteur Marieke Lucas Rijneveld citeert in haar boeiende en intrigerende debuutroman De avond is ongemak de tekst die te vinden is op de sokkel van het standbeeld in het Elzenveld: ‘De onrust schenkt vleugels aan de verbeelding’.
  • Elias of het gevecht met de nachtegalen op de derde plaats bij Het Boekenpeleton:
https://boekenpeleton.wordpress.com/2017/12/21/elias-of-het-gevecht-met-de-nachtegalen-maurice-gilliams/
  • Steeds meer mooie foto’s, goede kritieken en interessante beschouwingen op: https://www.facebook.com/search/top/?q=maurice%20gilliams en https://www.facebook.com/groups/254052018003342/

2017

  • Dichter bij een dichter
    Peter Holvoet-Hanssen op Facebook in april: Mijn satire op het ‘actualiteitsgedicht’ – met gitzwarte verzen als ‘Wat weten we nog meer? (…) Het kan niet altijd feest zijn in Soedan’ – herbeluisterbaar te https://radio1.be/programma/bonus = bonusgedicht uitzending 22 april 2017. Foto Peter ‘HH’ door Anna Holvoet: bij standbeeld van Maurice Gilliams – zie ook http://wereld.paukeslag.be (geluidsopnamen) – in het Elzenveld nabij de Tuin der Poëten/’den Botaniek’.
  • Kunstenaar Hans Blanken exposeert zijn etsen in Fochteloo (Friesland). De tentoonstelling wordt geopend op zaterdag 18 maart. Voor een aantal van de etsen liet hij zich inspireren door de poëzie van Maurice Gilliams.

2016

  • Er was één boekverkoper en antiquaar in Nederland – Ko van Leest, Banstraat 22 in Amsterdam – die het langst van al zijn collega’s het boekverkopersvak uitoefende, bijna 70 jaar. De schrijver waar het bij hem allemaal om draaide, de schrijver waar hij steeds weer bij terugkeerde was: Maurice Gilliams. Nieuwe en antiquarische boeken van en over Gilliams waren in zijn winkel te verkrijgen. Op 12 oktober 2016 is hij gestorven. Tijdens de uitvaartplechtigheid op 18 oktober werden de gedichten Verklaring (Laat mij alleen als de engel komt) en Droomfuga voorgelezen.
  • Op 20 juli, de geboortedag van Maurice Gilliams, gaat Peter Holvoet-Hanssen in de namiddag (om 15.00 uur) in de ‘Tuin der Poëten’, zoals hij de Plantentuin noemt – in de Leopoldstraat in Antwerpen ‘den Botaniek’ genoemd – de mensen verzamelen bij het heuveltje aan de vijver waar de jonge Maurice vaak wandelde en speelde.

    Dan worden de bezoekers meegevoerd naar het Elzenveld, vlakbij de plek waar het standbeeld van Gilliams, door Rik Poot, staat.
Na een kort poëtisch moment rond 15.45/16.00 uur zal in het kerkje aldaar een intieme hulde aan de meester worden gebracht, samen met andere dichters. Zie voor het programma: http://www.antwerpenboekenstad.be/nieuws/71/tuin-der-poeten-maurice-gilliams-revisited. (pag. is verwijderd)

  • De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde organiseert op 6 juli in en om kasteel Beauvoorde KANTeLing 2016. De eerste editie van dit nieuw publieksevenement staat in het teken van de 130e verjaardag van de KANTL. Een ideale gelegenheid om enkele oud-leden voor het voetlicht te brengen. Zo ook Maurice Gilliams, van wie de tekst De man in de mist gebracht zal worden door acteur Mark Verstraete. Het betreft een unplugged versie van het stuk dat Mark Verstraete speelde bij Theater Antigone.
  • Mei, Hemelvaartsweekend: tentoonstelling van de collectie Gilliams van een privéverzamelaar, in het pittoreske stadhuis van Damme (bij Brugge). Op donderdagavond 5 mei om 19.30 uur: opening met lezingen over Maurice Gilliams, vraaggesprek met Frans Boenders en gedichten van Peter Holvoet-Hanssen
  • Gilliams lofts. Het appartementencomplex aan de Lange Gasthuisstraat 13 te Antwerpen, waar Maurice Gilliams en Maria woonden, wordt gerenoveerd. Er komen exclusieve appartementen en lofts, die naam van de schrijver hebben meegekregen.
Het renovatiewerk vordert en er hangt een groot reclamedoek tegen het gebouw: http://meergemengdeberichten.blogspot.nl/2016/08/huize-gilliams.html
  • Mind the Book – Een performance van Mette Edvardsen van 9 t/m 12 maart in de bibliotheek te Gent. Een eenmalige levende bibliotheek, waar in een één-op-één-performance wordt voorgelezen. Elias of het gevecht met de nachtegalen is opgenomen in deze unieke performance: https://vooruit.be/nl/show/detail/10681/Mind_the_Book_Mette_Edvardsen (pag. is verwijderd)

2015

  • Binnenkort weer verkrijgbaar: Elias of het gevecht met de nachtegalen en Winter te Antwerpen. Op vrijdag 20 november stelt 
Liesbeth van Melle haar wetenschappelijke editie voor, van deze twee werken. De presentatie van de volledige teksten en de 
kritische toelichting, is op de locatie waar Maurice Gilliams, als lid en als Vast Secretaris 35 jaar lang kwam: de KANTL te Gent.
 http://kantl.be/publicaties/publicaties/elias-winter-te-antwerpen
  • 1 juli; de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL) en het Vlaams Fond voor de Letteren (VFL) presenteren de canon van de Nederlandstalige literatuur. Wij zijn verheugd – en hadden het min of meer verwacht – dat  Maurice Gilliams’ debuut Elias of het gevecht met de nachtegalen er deel van uitmaakt. De lijst van 51 boeken is te vinden op: literairecanon.be
  • Tijdens de Academische zitting op 29 april te Kalmthout, ter gelegenheid van de Inhuldiging van het Grafmonument van Emmanuel De Bom, sprak Maurice Gilliams — in de persoon van de dichter Peter Holvoet-Hanssen — zijn waarde vriend Mane De Bom toe. Hier de link naar Pdf
  • Op 23 april, de Unesco Wereldboekendag, plaatst het Letterenhuis Antwerpen deze prachtige foto van Maurice Gilliams — ijverig schrijvend aan Elias of het gevecht met de nachtegalen — op haar Facebookpagina.
    We schrijven ongeveer het jaar 1935; Gilliams zit voor het venster van zijn ouderlijk huis aan de Lange Nieuwstraat.
  • Het Letterenhuis heeft uit de nalatenschap van 
Ronny Janssen archiefstukken ontvangen van 
en over Rémy de Muynck alias Saint-Rémy. Zij 
was zowel een tijdlang zijn secretaresse als zijn
vriendin. Saint-Rémy (1913-1979) vertaalde 
werk van Maurice Gilliams en was er ook de 
uitgever van.
    Jan Lampo schrijft op zijn blog van 24 april
over dit literaire archief: http://janlampo.com/
  • Aanwinst. Eind april 1941 stuurde Maurice Gilliams 
van zijn nieuwe boek, een exemplaar ter recensie 
naar Emmanuel De Bom in Kalmthout. 
De aantekeningen in klad, voor de boekbespreking
die nooit zal verschijnen, zijn aanwezig in dit
exemplaar van Gilliams’ essay Henri De Braekeleer.

    De opdracht voorin het boek luidt: 
Aan Emmanuel De Bom, van uit het versterkt
kasteel Lange Nieuwstraat, 91

  • Op de Facebookpagina van het Letterenhuis, wordt het boek getoond van Guido Gezelle: ‘Gedichten, gezangen en gebeden’  (1e dr, 1862) met opdracht aan Hendrik Conscience, de handtekening van Prosper van Langendonck én een opdracht van Maurice Roelants, die het boekje in 1966 schonk aan Maurice Gilliams.
https://www.facebook.com/Letterenhuis?fref=ts

2014

  • Een mij onbekende foto werd door een goede vriend uit Antwerpen opgestuurd. De foto had hij aangetroffen in een exemplaar van Wasdom, waarin hij al jaren niet meer had gekeken ; op de achterkant is de datum vermeld, februari 1968. (foto: Paul Van den Abeele)
  • Aanwinst. Eind maart 1947 werd De man in de mist door Maurice Gilliams met de hand overgeschreven, in zijn sierlijke handschrift. → Voor wie? Dat is (nog) niet duidelijk.
  • Filip De Ceuster geeft op 26 maart een korte Gilliamslezing op het ‘Achter de verhalen’-congres in het mooie gebouw van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen en Kunsten in Brussel: http://www.vub.ac.be/events/2014/achterdeverhalen5/programma

2013

  • Een aandoenlijke foto van zo’n 100 jaar geleden toen de kleine Maurice zijn ervaringen opdeed voor Elias of het gevecht met de nachtegalen. Van het werkelijke leven van de romanpersonages Aloysius (Armand Gerard Jeanne Verfaillle 1896-1979) en Hermine (Margaretha Victor Carolina Verfaille 1898-1972) is niet veel terug te vinden. Ze zijn geboren in Antwerpen, Otto Veniusstraat 9; en Armand (= Aloysius) kreeg met zijn vrouw Malvina Serverius in 1929 een dochter, Yvonne Maria Charles Malvina Verfaille.
  • Stijn Vanclooster heeft een bijdrage geschreven voor het Jaarboek Filip De Pillecyn, waarin Gilliams sterk aan bod komt. De Pillecyn recenseert ‘Elias’ en wil graag werk van hem opnemen in bloemlezingen. De correspondentie maakt deel uit van het artikel.
  • Na het succes van vorig jaar is regisseur Bart Meuleman terug met de toneelvoorstelling De man in de mist. Eén van de mooiste korte verhalen van Maurice Gilliams komt op een bijzondere manier tot leven in deze voorstelling. Te zien vanaf 4 oktober in het Bourlatheater in Antwerpen, en daarna op meerdere plaatsen in België en zelfs een keer in Amsterdam. In de link is een korte clip van de voorstelling te zien. Een impressie van de voorstelling van vorig jaar staat op Vimeo.
  • Frank De Vos pakt Ik ben Elias (2000) nog ‘ns uit zijn boekenkast, begint te herlezen en raakt opnieuw onder de indruk: “Behoudens het taalgeweld van Erwin Mortier ken ik geen hedendaagse auteur die dit langzame, adembenemende proza kan benaderen. Gilliams overdondert, overspoelt je als een malse lenteregen, en laat je dankbaar achter. Zijn poëtische, introverte herinneringswereld doet me denken aan Rainer Maria Rilke en Karel van de Woestijne, waarvan hij trouwens enkele verzen uit ‘Op den dood van Jean Moréas’ in Winter te Antwerpen citeert”. (CDR-Mededelingen, jg.11, nr. 202, 15.1.2013).
  • Ron Dirven, directeur-conservator van het Vincent van GoghHuis in Zundert, werkt aan een biografie over Georgina Springer. Maurice Gilliams kreeg omtrent zijn twaalfde jaar vioolles van Georgina, die toen hoogstens zeventien jaar was; Gilliams beschrijft deze wonderlijke bezoekster aan zijn ouderlijk huis in een verhaal in Oefentocht in het luchtledige.

2012

  • Het belangrijkste artikel van dit jaar is te lezen in de krant De Morgen van 20-10-2012. Martine Cuyt is erin geslaagd de vrouw, die door Martien de Jong tot nu toe werd aangeduid als mevrouw X, te interviewen. ‘Het is me overkomen. Het was toevallig ik’. Dertig jaar na de dood van Maurice Gilliams praat zijn laatste muze openhartig over haar liefdevolle vriendschap met Maurice Gilliams : Paula Sörnsen (75).
  • Peter Moreaux, achterneef van Emmanuel de Bom, geeft regelmatig lezingen over leven en werk van Maurice Gilliams. Op 15 oktober is hij te zien en te horen in Schilde, de plaats die zo’n belangrijk deel uitmaakt van Gilliams’ leven. Locatie: Heemhuis Scilla.
  • Maurice Giliams blijft nog steeds studenten inspireren om over hem en zijn werk diepgaander onderzoek te doen. Een van hen is Filip de Ceuster die in het werk van Gilliams en E.M. Forster’s A Room with a View en Howards End naar vergelijkingen op zoek gaat van het waarom en het gebruik van de settings van het buitenverblijf.
  • Dichter Bert Bevers, nu in zijn functie als archivaris van de Sint-Joriskerk, trof in een Liber Defunctorum de inschrijving van overlijden van Maurice Gilliams aan. Bevers komt in de stadswandelingen vanuit zijn huis ook langs de Kruidtuin. Hij kijkt er nu veel meer naar met de ogen van Gilliams. Met Oefentocht in het Luchtledige en Winter te Antwerpen in gedachte beziet hij de tuin vanuit een nieuw perspectief, en vindt het geheimzinnige heuveltje.
  • Er is zelfs een pagina op Facebook van Maurice Gilliams, met interessante verwijzingen naar gedichtendag en ‘De jacht op de verloren paling’.
  • Hannelore Dreher (1989) is Master student Illustration & Graphic Design at Sint Lucas Antwerpen. Op haar website een veelheid aan ontwerpen en bruisende ideeën. En daartussen een prachtige uitgave van Het verloren paradijs. Een studieopdracht; niet bestemd voor een kleine bibliofiele productie.

2011

  • Gelijktijdig met de toneelvoorstelling Gregoria heeft het Letterenhuis een kleine expositie ingericht in de hal van het museum. In de link een pagina uit het originele manuscript, en een aantal artikelen uit het tijdschrift Zuurvrij. (pag. is verwijderd)
  • De Koninklijke Vlaamse Schouwburg brengt onder regie van Bart Meuleman een theaterversie van de roman Gregoria of een huwelijk op Elseneur. Op de trailer is een korte impressie te zien van het toneelstuk.
  • Naar aanleiding van gedichtendag op 27 januari vraagt Cobra TV aan Bart Meuleman waarom hij zo een groot bewonderaar is van het werk van de Antwerpse dichter. (pag. is verwijderd)

2010

  • Via de digitale snelweg is steeds meer informatie te vinden. Bijvoorbeeld de volledige tekst van Oefentocht in het luchtkledige bij DBNL. En op het internationaal bekende YouTube zien we dat er een roos op het graf van Maurice Gilliams wordt gelegd, en leest Marleen de Cree het gedicht: Wolvin en wolf in ’t winters ledikant.
  • Francis De Preter vroeg op een keer per brief aan Maurice Gilliams naar de twee blauwe boekjes; de privédrukken van Elias of het gevecht met de nachtegalen (1965) en de Gedichten 1919-1958 (1966). Zonder begeleidend schrijven kreeg De Preter de boeken thuisgestuurd. Hij maakte een puntdicht op onze bewonderde auteur: Maurice Gilliams: Hier hebben wij een dichter om te zoenen! / (hij hield zijn verzen eindeloos in beraad), / een novembervos vol sneeuwvisioenen, / een Jan van Nijlen in ’t kwadraat!

2009

  • Waar kan mijn sterke, vreemde boot reeds aangekomen zijn? is de titel die Jacobien de Rooij meegeeft aan een tentoonstelling in Haarlem. ‘Ik heb de kunstenaars gevraagd op basis van een door mij veronderstelde overeenkomst in werk, namelijk weemoedigheid’, vertelt zij. De titel van de tentoonstelling is een zin in het eerste hoofdstuk van Elias.

  • De vakgroep literatuur van de Universiteit Gent start een onderzoeksproject genaamd: Varianteneditie Maurice Gilliams – gedichten. Het betreft de inbedding in een lopend onderzoek waarvoor ook een studieboek over het gedicht Winter te Schilde in voorbereiding is.
  • Aan het begin van de vorige eeuw waren de ouders van Maurice Gilliams
de gelukkige eigenaren van een eenvoudig ‘buitenhuisje’ te Sint Anneke. Gilliams schrijft daarover in zijn niet gepubliceerde autobiografische notities Ontwarringen: “Er waren voorname, minder voorname en gemeene tuinwijken: het Rozenhof, de Bastiaan en Siberië. Frascati was iets heel apart: daar hadden een paar Jodengezinnen hun buitenverblijf; het was er somber en verwaarloosd en de tuintjes waren er heel klein langs een smal dichtoverloverd dreefje.” En: “huurden mijn ouders in dezelfde tuinwijk een hof en lieten er een splinternieuwe villa optrekken. Jacques Gorus maakte deze ets van ’t Veerhuis te Sint Anneke voor Maurice Gilliams. Zowel Willem Elsschot als Maurice Gilliams kwamen nog wel eens een jeneverke drinken, thuis bij Jacques Gorus in de Venusstraat.
  • In 1947 componeerde Karel Candael (1883-1948) op de gedichten uit Het Maria-Leven een oratorium voor soli, gemengd koor en orkest. Van de uitvoering die door de BRT werd verfilmd en uitgezonden op 20 december 1991, werd mij onlangs een kopie bezorgd. De dichter schreef over Candaels oratorium: “De vroegere emfase, de vroegere zinnelijke lyriek is hier ingebeeldheid, is hier bidden geworden.”
  • “Erwin Mortier gepasseerd door jury Librisprijs”, kopt De Volkskrant op 24 maart 2009. En bij monde van verslaggever Arjan Peters lezen we: “Opgelucht werd geconstateerd dat de ‘klassieke’, sluitende roman het tegenwoordig aflegt tegen de geëngageerde. Mede om die reden viel de klassieke Erwin Mortier buiten de boot.”

 

    “Naar sommigen mensen zou hij geen littérature engagée voortgebracht hebben. Met overdreven spoed wil men somtijds van de z.g. literaire geëngageerdheid een monopolie der moderniteit maken, dat nu eens alle letterkundige genres in de schaduw stelt. Doch ieder genre, fanatiek doorgedreven als genre is louter een kwestie van formule, van formalisme in de literatuur, zoals we vroeger het genre tranche de vie en het genre conte philosophique gekend hebben. In de wezenlijke humane zin opgevat is het werk van de artiest nooit anders dan geëngageerd, of hij over mensen of mussen schrijft. Ieder wezenlijk dichter of prosateur, met de pen op papier, is een zich engagerend creatuur, – tenzij we ons vergisten en de eerste de beste literaire klaploper, omdat hij óók eens wat schreef, de lauwerkroon der onsterfelijken op de slapen moet worden gedrukt. Qua levendige geëngageerdheid leggen auteurs een respectabel vermogen aan de dag om de innerlijke kneuzingen, door menselijke tragiek aangericht, op te sporen door middel van lettertekens leesbaar te maken. Dit kan slechts van uit een diep bewuste levenszin geschieden. Doch de modeterm littérature engagée zou die enkel in verband zijn te brengen met een extremistisch-politieke getuigenis in de tijd, – alsof de geëngageerdheid (in de literatuur) uitsluitend mogelijk is waar het op kiezen of verwerpen van een politieke of godsdienstige idee aankomt.” (Maurice Gilliams: De Kunst der Fuga – Klassieken p.212)

  • De slotparagraaf van een ongedateerd typoscript met handgeschreven aanvullingen, dat mij onder ogen is gekomen, luidt: ‘…hopige verslagenheid geschilderd. Ook in de boetseerwerk is verscheidenheid. “Het Zotte Geweld” is het plastisch bedwongen, op heidense wijze bezongen geweld van een brandende boomstam met zijn beknotte takken, met zijn knetterende en spetterende sappen. Daarnaast is een boetseerwerk als “Huiselijke zorgen” vervuld van schijnbare rust, nadenkendheid en melancholie.

    De retrospectieve tentoonstelling Rik Wouters brengt ons dus nader tot een der onzen die, ware hij in een groot land geboren, door het enthousiasme van miljoenen gesteund en gedragen, tot ver over onze grenzen zou gekend en bemind zijn. Wij mogen niet als ondankbaren de gelegenheid laten voorbij gaan om, door een bezoek aan de tentoonstelling Rik Wouters, onze hulde te brengen aan zijn werk en zijn nagedachtenis.’ (De retrospectieve tentoonstelling in Antwerpen liep van 7 juli tot 15 september 1957; misschien heeft Maurice Gilliams de tekst gebruikt voor een folder of recensie).

2008

  • Zuurvrij, nummer 15, december 2008 vermeldt op blz. 60 en 64 de aanwinst van brieven aan Gerard Walschap en Paula Sörnsen (het gaat hier om de zakelijke brieven die haar destijds door wijlen mr. De Baeck ter hand zijn gesteld).
  • In het artikel van Piet Buijnsters: ‘Suikerjan’ of de perversies van een boekenverzamelaar, in De Parelduiker, nummer 3, wordt ondermeer de vriendschap tussen Henri Dirkx (1904-1980) en Maurice Gilliams aangehaald.
  • Henri-Floris Jespers haalt in zijn digitale Mededelingen van het Centrum voor Documentatie en Reëvaluatie herinneringen op aan Maurice Gilliams en de Pink Poets. Op 25 oktober 1975 kreeg Maurice Gilliams een huldeboek aangeboden door Pink Poets.
    De ironische bijdrage van Albert Szukalski is de velg van een MG (Maurice Gilliams reed zelf op en neer van Antwerpen naar Gent in een dofgrijze Karmann Ghia 1500).

    vlnr.: Bob Lebacq, Maria Elisabeth de Raeymaekers, Maurice Gilliams en Minister van Cultuur Rika de Backer-Van Ocken.
  • De kaarsengieterij te Silversande van papa Balthazar uit de roman Gregoria of een huwelijk op Elseneur is in de werkelijkheid bierbrouwerij “Trophee” te Schilde van Charles Baelemans (1883-1981). Hugo Jacobs, lid van de Heemkundige Kring, heeft de geschiedenis van de brouwerij beschreven in: De Brouwerij te Schilde. De huwelijksfoto van Maurice Gilliams en Gabriëlle Baelemans (1909-2000) is in zijn verslag opgenomen.
  • Een commissie van het Nederlands Letterkundig Museum wilde in een lijst van overleden schrijvers ook een aantal Vlaamse auteurs die in Nederland iets betekenen. Op ieders lijstje stond Maurice Gilliams, vertelt Geert Buelens in september in Knack.
  • In april presenteert Knack de top-50 van de Vlaamse literatuur. Op nummer 12 in deze pantheon Maurice Gilliams met Elias of het gevecht met de nachtegalen.

2007

  • Zuurvrij, nummer 13 uit december 2007 vermeldt op blz. 85 de aanwinst van een verzameling brieven van Maurice Gilliams.
  • ‘Laat mij maar doen’ is de titel van het boek van Julien Vermeulen waarin hij het Vlaams proza tegen het licht houdt tussen tekstgenese en discursieve identiteit. Twee beschouwingen gaan over teksten van Maurice Gilliams:

    – Ik wilde als het ware aan de liefde ontkomen: Maurice Gilliams en het anima (1933)

    – Elias en de rondedans: protoversie van een romanfragment (1933, 1936, 1943)
  • In de NRC van 14 september een recensie over de brievenboeken van Stijn Vanclooster en Liesbeth van Melle, met een opmerking van de journalist voor de biograaf: ‘De schrijver Gilliams komt in deze beide, goed geannoteerde brievenboeken stralend tevoorschijn, maar sympathie voor zijn menselijke gestalte houd je aan de lezing niet over. Een taak voor de komende biograaf van Gilliams om die twee polen met elkaar te verzoenen.’
  • Biografe Annette Portegies geeft in Ons Erfdeel, nummer 3, een kritische reactie op het heugelijke feit van het verschijnen van de boeken met de briefwisselingen met Emmanuel de Bom en Maurice Roelants.
  • In De Standaard van 23 mei een artikel over de briefwisselingen met Emmanuel de Bom en Maurice Roelants. Activiteiten die worden ondersteund door de Stichting Vita Brevis, vertelt door Ludo Simons, die terloops meldt dat tijdens het leven van Maurice Gilliams van Elias maar liefst 60.000 exemplaren zijn verschenen.
  • In Knack van 21 maart schrijft journalist Frank Hellemans: Iedereen van naam en faam deed mee aan het toenmalige Nieuw Vlaams Tijdschrift. Maurice Gilliams deed dit allesbehalve van harte omdat hij vanaf het begin zijn vragen had bij het nogal ouwelijk ondernemen van het blad: ‘Al die heren schijnen me “uitgeschreven”. Ik ben even moe als de anderen. Ik wil mijn moeheid niet zomaar doen blijken, zonder mijn wanhoop erover uit te drukken’.
  • In tijdschrift Apollinaire een korte terugblik op grafisch ontwerper Wim Wandel van de Stichting Taal & Teken, die in 1980 het met rood linnen beklede boek, formaat 52 x 37 cm, met de gedichtencyclus Bronnen der Slapeloosheid en het vers Vae Soli heeft uitgegeven, in een beperkte bibliofiele oplage van 25 en 175 exemplaren. Paul Citroen verrijkte het boek met drie litho’s, een zelfportret en twee portretten van Maurice Gilliams.

2006

  • In de NRC van 7 oktober wordt de schrijver J. Bernlef gevraagd naar zijn leeslijstklassiekers. Hij noemt Elias of het gevecht met de nachtegalen als een van de boeken die van invloed is geweest op zijn proza.
  • Zuurvrij, nummer tien uit juni 2006 meldt op blz. 92 onder aanwinsten: Een briefkaart uit 1910 van de schrijver Maurice Gilliams aan zijn ouders. De 10-jarige Maurice schrijft vanuit de kostschool in Turnhout: “Lieve Ouders, Ik laat U weten dat het in Sint Victor Gesticht met carnaval twee dagen comedie geweest is en het is zeer schoon geweest. En Lieve Ouders met den tweeden avond hebben wij smoutebollen gehad. Tot zaterdag Lieve Ouders, Uw liefhebbende zoontje Maurice Gilliams”.
  • Liesbeth van Melle vertelt over de werkwijze van Maurice Gilliams in haar artikel Bootjes van papier in een boek over tekstgenetische studies: Denken op papier; uitgave AMVC-Letterenhuis, Antwerpen 2006, blz. 75-90. (in NRC Handelsblad van 18 juni 2006 verscheen een artikel over dit boek, redactie van Dirk van Hulle & Yves T’Sjoen) De tekstevolutie van: Elias, of het gevecht met de nachtegalen, laat zien dat in het eerste manuscript in de eerste zin de nachtegalen meteen aanwezig zijn:
 Wanneer Aloysius de nachtegalen verontrust krijgen wij een stralend en ijskoud voorhoofd van diamant.
  • En haar boek over de briefwisseling tussen Maurice Roelants en Maurice Gilliams verschijnt. Stijlvol gepresenteerd (Minne Gilliams.pdf) in de KANTL door prof. dr. Yves T’Sjoen, door een relatie te leggen naar Richard Minne met waardering voor de dichters van tijdschrift ’t Fonteintje.
  • Duivels plezier en satanisch medelijden ; Het rancuneuze schrijven van Willem Frederik Hermans. Onder deze titel laat Martien J.G. de Jong in 2006 een boek verschijnen bij Uitgeverij Aspekt. Maurice Gilliams komt regelmatig ter sprake in het boek, bijvoorbeeld als Hermans in een gesprek met Freddy de Vree opmerkt: ‘Hij (= MJG de Jong, HK) ) wist natuurlijk dat ik een bewonderaar was van Gilliams, die schreef “de hoeven gaan niet altijd geuren blijven”: prachtig! Hij bedoelt: “de hoeven gaan niet altijd blijven geuren” maar hij maakt ervan ‘geuren blijven’ waardoor het voor mij als eenvoudige Hollander iets heel mysterieus krijgt…’
  • Odile Heynders is literatuurwetenschapper aan de Universiteit van Tilburg. Bij de Amsterdam University Press verscheen dit jaar van haar hand: Correspondenties. Gedichten lezen met gedichten Op blz. 207-230 zet zij Rainer Maria Rilke en Maurice Giliams tegenover elkaar in de voorstelling van Moeder en zoon, aan de hand van Das Marien-Leben van Rilke en Het Maria-leven van Gilliams.
  • Bij het bladeren door Agrippa kwam ik deze foto tegen van Désiré van den Broecke. Biografe Annette Portegies vertelt in tijdschrift De Parelduiker, jaargang 2000 nr. 3/4,op blz.15 dat Maurice Gilliams in november 1917 een Beethovenuitvoering van deze musicus bijwoonde. Enkele dagen later schreef hij onder het pseudoniem Floris van Merckem een hartstochtelijke brief aan deze musicus.
    Wie weet meer te vertellen over deze musicus?
  • Lang heeft Stijn Vanclooster gewerkt aan het toegankelijk maken van de Briefwisseling tussen Maurice Gilliams en Emmanuel de Bom. Maar nu zullen de ruim tweehonderd bewaard gebleven brieven in het najaar van 2006 gaan verschijnen bij Uitgeverij Pelckmans.
  • De hoektandheelkunde van Gilliams, Maurice; dit is de titel die Jan Lauwereyns meegeeft aan zijn gedicht dat is gepubliceerd in het ‘Jaarboek voor de poëzie 2006’. Jaren later legt hij uit hoe hij de associciaties met het werk van Gilliams bedoelt: ‘De hoektandheelkunde…’ is een lyrische verwerking van ‘Winter te Schilde’. Vooral de regel ‘De natte honden bassen aan hun keten’ trok mijn aandacht, in combinatie met ‘En alles wat een mensenziel kan klagen / verkropt zij in der doden zoete namen’ (wat als een onderhandse verwijzing naar ‘Gregoria of een huwelijk op Elseneur’ gelezen kan worden). 
De hoektand (‘canine’ in het Engels) speelt in op het beeld van de natte bassende honden. Zo brengt mijn gedicht een hulde aan Gilliams’ vermogen om zijn hoektanden ergens in te haken — een gewelddadig (enigszins dubbelzinnig) beeld van trouw, of monomanie (wat ook weer van toepassing is op mijn lezing van Gilliams’ gedicht). Dit gebruik van de hoektanden zou heilzaam kunnen zijn. Dus: hoektandheelkunde.
  • Een indrukwekkend overzicht van de Vlaamse literatuur door Geert Buelens. Toch kunnen interpretaties duidelijk verschillen in bepaalde discoursen, bijvoorbeeld in dit geval over het essay van Geert Buelens over Maurice Gilliams. Een open brief geeft een ander inzicht Buelens.pdf over kinderen en kinderloosheid bij Maurice Gilliams.

Dit schilderij van Paula Modersohn-Becker inspireerde Gilliams tot het schrijven van het gedicht Avondlied uit 1922

Boerenmeisje blaast de hoorn.
De gele maan schijnt door de bomen.
Boerenmeisje koost de rozen
in de blauwe manen van het paard.

Bleker gaan haar handen door het donker
naar de rozen nijgen die de grond bevonken.
Gans verslonden in gepeinzen
voelt zij zonder droefnis zich verkwijnen

in de rozen van gepeinzen.
Maan en rozen graast het paard.
– Als de moede mannen komen
is zij maan en rozen waard.

“Een berg heeft altijd stijl. Wij moeten stijl veroveren. Maar die berg heeft dat door zijn natuur. Stijl. En daar kunt ge niks aan veranderen. Dat is voltooid, niet waar? ’t Is dat wat ik betracht. Dat zo’n gedicht, het gevoelen, de indruk wekt dat er nu geen woord meer nog kan volgen”.